Η απάντηση για την οπαδική βία κρύβεται στις κοινωνίες των Βαλκανίων

Τα Βαλκάνια αποτελούν εδώ και χρόνια το κέντρο των πιο ακραίων περιστατικών οπαδικής βίας. Το Sportal αναλύει τα παρόμοια γεγονότα που έχουν περάσει οι κοινωνίες στα Βαλκάνια και πως αυτά επηρέασαν τις ίδιες και κατ’ επέκταση το ποδόσφαιρο.

Το ποδόσφαιρο αποτελούσε ανέκαθεν έναν τρόπο έκφρασης, τόσο για καλό, όσο και για άσχημο σκοπό. Όσοι λένε πως το πιο λαοφιλές άθλημα του πλανήτη δεν χωράει από πολιτική, αντιδράσεις και πάθος, τότε σίγουρα κάνουν λάθος. 

Η αφορμή για να γραφτεί αυτό το κείμενο δεν είναι θετική, αφού πριν λίγα 24ωρα ακόμα ένας νεαρός οπαδός έχασε τη ζωή του. Ωστόσο, το Sportal θα προσπαθήσει να αναλύσει την κατάσταση που επικρατεί στα Βαλκάνια για δεκαετίες και συνεχώς κλιμακώνεται. Αυτά είναι παρόμοια γεγονότα που έχουν στιγματήσει τις κοινωνίες αυτών των χωρών έχοντας επηρεάει τον κόσμο και κατ’ επέκταση το ποδόσφαιρο, μέσω της οπαδικής βίας. 

ΑΛΒΑΝΙΑ

Ταξιδεύουμε στην Αλβανία και τα Τίρανα. Ο δρόμος προς τη γειτονική χώρα θα μπορούσε να στρωθεί πολύ εύκολα με οικεία πρόσωπα, ιστορίες, ακόμη και στερεότυπα. Πόσα γνωρίζουμε για το αλβανικό ποδόσφαιρο όμως; 

Στην πρωτεύουσα της Αλβανίας το ντέρμπι της πόλης είναι ανάμεσα στην Παρτιζάνι και την ΚΦ Τίρανα, με την κόντρα των οπαδών τους να υπάρχει εδώ και δεκαετίες ολόκληρες. Η Παρτιζάνι είναι γνωστή σε όλους ως “η ομάδα του στρατού”, ενώ η ΚΦ Τίρανα “η ομάδα του λαού”.  Σε μια περίοδο που η χώρα βρίσκεται σε ολική ανοικοδόμηση και προσπαθεί να συνέλθει από όλα όσα έχει περάσει στο παρελθόν το ντέρμπι αυτό δεσπόζει. Ανεξάρτητα με τη θέση που βρίσκονται οι δυο ομάδες, τα ματς μεταξύ τους είναι πάντα έντονα εντός και εκτός γηπέδων. 

Η Αλβανία δεν πέρασε εύκολα όσο υπήρχε το καθεστώς του Χότζα. Οι ίδιοι οι πολίτες της χώρας δε θέλουν να μιλάνε για εκείνα τα χρόνια. Ο Χότζα το 1967 καθιέρωσε την Αλβανία ως το πρώτο άθεο κράτος. Με 177.000 καταφύγια τα οποία αποτελούσαν  κέντρα βασανιστηρίων ουσιαστικά, η σπατάλη των πόρων της χώρας εκείνη τη περίοδο ήταν ανυπολόγιστη, ενώ την ίδια χρονιά έγινε μία από τις μεγαλύτερες κλοπές στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο. 

Σε ένα παιχνίδι μεταξύ των δύο ομάδων, τα Τίρανα κέρδισαν με 1-2 εντός του γηπέδου, μια νίκη που τους έδινε το πρωτάθλημα. Την επόμενη μέρα με κυβερνητική απόφαση το παιχνίδι ακυρώθηκε και το πρωτάθλημα δόθηκε στη Ντιναμό Τιράνων, την ομάδα της κυβέρνησης.  

Το καθεστώς που υπήρξε εκείνη την περίοδο στην Αλβανία, προκάλεσε πολλά προβλήματα στη χώρα. Το πιο βασικό από αυτά ήταν η φτώχεια που έφερε ο τρόπος με τον οποίο κυβέρνησε ο Χότζα. Όπως καταλαβαίνετε ένας βασικός τρόπος για να αντιδρά ο κόσμος εκείνη την εποχή σε όλα τα κοινωνικά προβλήματα που είχε φέρει αυτό το καθεστώς, ήταν μέσα από το ποδόσφαιρο και τις κόντρες ανάμεσα στους οπαδούς των ομάδων. Το συγκεκριμένο ντέρμπι ανάμεσα σε Παρτιζάνι και ΚΦ Τίρανα, χαρακτηρίζετε από αρκετούς ως το παιχνίδι που χωρίζει την πρωτεύουσα της Αλβανίας στα δύο. 

Οι οργανωμένοι οπαδοί της Παρτιζάνι έχουν το παρατσούκλι “Κόκκινοι Ταύροι” ενώ της ΚΦ Τίρανα “Οι Κυανόλευκοι”. Αρκετά παιχνίδια των δυο ομάδων έχουν γίνει στην έδρα της εθνικής ομάδας της χώρας, το Air Albania Stadium, χωρητικότητας 22.500 θεατών. Αποτελεί το μεγαλύτερο γήπεδο της χώρας και  ένα από τα πιο σύγχρονα και μεγαλύτερα στα Βαλκάνια. 

Η κόντρα των δυο ομάδων είναι έντονη μέχρι και σήμερα με αρκετούς φίλους των Τιράνων να χαρακτηρίζουν την ομάδα τους ως υποβαθμισμένη σε σχέση με την Παρτιζάνι την οποία θεωρούν ομάδα με προνόμια. 

ΣΕΡΒΙΑ

Το ντέρμπι που χωρίζει τη Σερβία στα δύο και ενδεχομένως ολόκληρα τα Βαλκάνια, αφού η φήμη του φτάνει μέχρι και την Λατινική Αμερική. Το αιώνιο ντέρμπι του Βελιγραδίου. Večiti derbi, ανάμεσα σε Ερυθρό Αστέρα και Παρτιζάν. 

Η σύγκρουση δυο πλευρών, που έχουν αρκετά κοινά και κρύβουν πολύ μπαρούτι μέσα τους. Κάθε δρόμος και κάθε τοίχος στο Βελιγράδι έχει να σου πει ιστορίες του πολέμου, που δεν είναι και τόσο μακρινές. Κάθε στενό κρύβει γκράφιτι, γκρίζα κτήρια, άλλα σε φυσιολογική κατάσταση και αλλά βομβαρδισμένα… Όπως μπορείτε να καταλάβετε η φτώχεια και σε αυτή τη χώρα των Βαλκανίων είναι ένα βασικό στοιχείο επηρεασμού της κοινωνίας. 

Οι έδρες των δύο ομάδων, «Rajko Mitic Stadium» από το «Partizan Stadium», απέχουν μόλις ένα χιλιομετρο μεταξυ τους. Μάλιστα, στα μεταξύ τους παιχνίδια, οι παίκτες κάνουν προθέρμανση στο γήπεδο της ομάδας τους. 

Η ίδρυση των δύο ομάδων υπολογίζεται λίγο μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν οι ηγέτες του κομμουνιστικού κόμματος της πρώην Γιουγκοσλαβίας ζήτησαν από την Χάιντουκ Σπλιτ να γίνει η ομάδα που θα είναι φιλικά προσκείμενη στο στρατό στην πόλη του Βελιγραδίου, η απάντηση που έλαβαν ήταν αρνητική και τη θέση της πήρε η Παρτιζάν. 

Ο Ερυθρός Αστέρας σχηματίστηκε από μέλη της κομμουνιστικής νεολαίας της χώρας, αλλά στη συνέχεια έγινε η ομάδα της… αστυνομίας. Μαζί με τις Χάιντουκ και Ντινάμο, αποτελούσαν τους τέσσερις μεγάλους του βαλκανικού ποδοσφαίρου. 

Το ντέρμπι των Βαλκανίων που χωρίζει το Βελιγράδι στα δυο, από πολλούς χαρακτηρίζεται επίσης ως η “γιορτή του χούλιγκαν” και βρίσκεται στη λίστα αρκετών, ως ένα από τα ντέρμπι που πρέπει να βρεθεί και να ζήσει κάποιος από κοντά. Ένα κοινό που έχουν οι δυο ομάδες με τη χώρα μας, μεταξύ άλλων, είναι και η αδελφοποίηση των οργανωμένων οπαδών τους. 

Αμφότερες οι δύο ομάδες έχουν για δική τους πνοή τους οπαδούς τους. Η Παρτιζάν είναι αδελφοποιημένη με τον ΠΑΟΚ, ενώ ο Ερυθρός Αστέρας με τον Ολυμπιακό, με αρκετούς οπαδούς των ομάδων να ταξιδεύουν σε Σερβία ή Ελλάδα όποτε υπάρχει παιχνίδι ανάμεσα στις ομάδες τους. 

Οι οπαδοί του Ερυθρού Αστέρα έχουν το παρατσούκλι “Delije” που σημαίνει  “ήρωες” και αντιπροσωπεύουν το θαρραλέο. Δημιουργήθηκαν το 1989, από την ένωση διάφορων παραστρατιωτικών οργανώσεων. Εκείνοι της Παρτιζάν λέγονται “Grobari”, το οποίο σημαίνει… “νεκροθάφτες”.  Το ιδιαίτερο αυτό παρατσούλι το πήραν από το νεκροταφείο που βρίσκεται κοντά στο γήπεδο της ομάδας, αλλά και από την ορθόδοξη εκκλησία του Αρχάγγελου Γαβριήλ. 

Πίσω στο 1999, ο 17χρονος οπαδός του Ερυθρού Αστέρα, Αλεξάνταρ Ράντοβιτς, έπεσε νεκρός δεχόμενος ρουκέτα που προήλθε από τις κερκίδες της Παρτιζάν. Το 2006 ο 17χρονος Αλεξάνταρ Πάνιτς μαχαιρώθηκε πολλαπλές φορές μέχρι θανάτου, κατά τη διάρκεια συμπλοκών μεταξύ οπαδών και δύο ομάδων, οι οποίοι είχαν δώσει ραντεβού θανάτου.

Αυτά είναι δύο, από τα εκατοντάδες επεισόδια που υπάρχουν ανάμεσα στους οπαδούς των δύο ομάδων. Παρόλα αυτά, πέρα από τα αιματηρά επεισόδια και όλη την ένταση που υπάρχει ανά δεκαετίες στο ντέρμπι του Βελιγραδίου, είναι αξιοσημείωτο πως τα παιχνίδια ανάμεσα στις δυο ομάδες γίνονται με τη παρουσία οπαδών και των δυο. Φυσικά με αμέτρητες αστυνομικές, μέχρι και στρατιωτικές δυνάμεις, με πολλαπλές “νεκρές ζώνες” ανάμεσα τους.

Αν μπορούσε κάποιος να μιλήσει για το σερβικό ντέρμπι, η λέξη που θα μπορούσε να του δώσει, έτσι ώστε να το χαρακτηρίσει, είναι ξεκάθαρα “πόλεμος”. Η κοινωνία της Σερβίας είναι διχασμένη και σίγουρα ταλαιπωρημένη, από όλα τα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα, τα οποία την βασάνισαν. Το αιώνιο ντέρμπι ανάμεσα σε Ερυθρό Αστέρα και Παρτιζάν, δεν αποτελεί απλώς μία ποδοσφαιρική διαμάχη, αλλά τρόπο ζωής για τους φανατικούς των δύο ομάδων.

ΒΟΣΝΙΑ ΚΑΙ ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ

Στην περίπτωση της Βοσνίας θα σταθούμε περισσότερο από τις προηγούμενες. Πρόκειται για την περίπτωση που έχει περισσότερο ενδιαφέρον από όλες και ελληνικό στοιχείο. Ναι, όπως διαβάσατε, αλλά θα πάμε αργότερα σε αυτό. 

Για τους Βόσνιους η πιο σημαντική ομάδα της χώρας είναι η Εθνική τους, ανεξαρτήτως αθλήματος. Μέσω της εθνικής τους ομάδα βρίσκουν τροπο να έρθουν πιο κοντά, μιας και όσα τους χωρίζουν είναι πολλά. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν πριν από περίπου 25 χρόνια οι “BH FANATICOS”, οι Ultras της εθνικής Βοσνίας, οι οποίοι ταξιδεύουν σε όσα μέρη αγωνίζονται οι εθνικές ομάδες της χώρας. Το σλόγκαν τους είναι “Nad nama nebo ima da gori” το οποίο σημαίνει, “Ο ουρανός θα καεί από πάνω μας”. 

Αρκετές φορές βέβαια οι οπαδοί της Βοσνίας έχουν έρθει σε σύγκρουση με άλλους οπαδούς χωρών των υπολοίπων Βαλκανίων. Σκεφτείτε για παράδειγμα τα παιχνίδια ενάντια στην Εθνική Ομάδα της χώρας μας, που πάντα χαρακτηρίζονταν με ένταση εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου. 

Η πρωτεύουσα της χώρας, το Σεράγεβο, έχει αποτελέσει την πόλη με τις περισσότερες μέρες πολιορκίας στην σύγχρονη ιστορία, συγκεκριμένα 1.425 ημέρες (5 Απριλίου 1992- 29 Φεβρουαρίου 1996). Το Σεράγεβο είναι η πρωτεύουσα μιας χώρας που αποτελείται από τρεις εθνικότητες: Σέρβους, Βόσνιους και Κροάτες, αλλά και από τρεις θρησκείες: μουσουλμάνους, καθολικούς και ορθόδοξους. Ο όρος “Βοσνία” προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή λέξη “Bosana” που σημαίνει “νερό”. 

Οι πόλεμοι, οι βομβαρδισμοί και τα εσωτερικά προβλήματα του κράτους έκαναν τη Βοσνία μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης και των Βαλκανίων. Μέχρι και σήμερα η χώρα ψάχνει την ταυτότητα της και τα πατήματα της κοινωνικά, δίχως να υπάρχει ισορροπία.

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΡΕΜΠΕΝΙΤΣΑ (1995)

Ένα από τα γεγονότα που συγκλόνισαν στη Βοσνία και γενικότερα στα Βαλκάνια είναι η γενοκτονία της Σρεμπένιτσα. Αποτελεί τη μεγαλύτερη σφαγή που γνώρισε η Ευρώπη μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο και ήταν μια κίνηση εξολόθρευσης της μουσουλμανικής κοινότητας, από Σερβο-Βόσνιους στρατιώτες. Φυσικά όλα αυτά συνέβησαν υπό το διακριτικό βλέμμα του ΟΗΕ. 

Και κάπου εδώ πρέπει να αναφερθούμε και στο τραγικότερο του γεγονότος, το οποίο λίγοι το ξέρουν. Ανάμειξη στη γενοκτονία της Σρεμπένιτσα είχαν και Έλληνες παραστρατιωτικοί, με αρκετά μέλη αυτών στη συνέχεια να εντάσσονται στη Χρυσή Αυγή. 

ΚΡΟΑΤΙΑ

Ο χρόνος σταματά και το ποδόσφαιρο μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, όταν Χάιντουκ Σπλιτ και Ντιναμό Ζάγκρεμπ συγκρούονται. Δύο ομάδες και δύο πόλεις που μισιούνται πέρα από τα όρια των τεσσάρων γραμμών. Η πόλη του Σπλιτ ζει και αναπνέει για τη Χάιντουκ. Ολόκληρη η πόλη θυμίζει μουσείο,  καθώς graffiti που σχετίζονται με την ομάδα βρίσκονται στον τοίχο κάθε δρόμου. Ο σύλλογος ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1911 από μία μικρή παρέα φοιτητών που σπούδαζαν στην Τσεχία. 

Το story λέει πως αυτή η παρέα είχε εντυπωσιαστεί από το πάθος που επικρατούσε για τη Σλάβια και την Σπάρτα Πράγας, με αποτέλεσμα να… ζηλέψουν και να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Κάπως έτσι η Χάιντουκ γεννληθηκε. Την ονομασία «Hajduk» είχαν οι παράνομοι ληστές που δρούσαν κατά τον 16ο αιώνα στα Βαλκάνια, πολεμώντας τους Οθωμανούς κατακτητές. Ωστόσο, μόλις δύο μήνες μετά και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 1911, ιδρύθηκε από μια συντροφιά φίλων, η Ντιναμό Ζάγκρεμπ. Η αρχική ονομασία της ήταν «Πρώτος Αθλητικός Σύλλογος Πολιτών της Κροατίας», αλλά στην πορεία αυτό άλλαξε εντελώς και από το 1945 επικρατεί το Ντιναμό. 

Για να βρει κάποιος από ποτέ ξεκίνησε η κόντρα μεταξύ των δυο ομάδων, θα πρέπει να ταξιδέψει πίσω στο 1920, λίγα χρόνια μετά τις«γέννησή» τους, όταν και ήρθαν αντιμέτωπες στο πρωτάθλημα της Γιουγκοσλαβίας. Την περίοδο που κοντράρονται με την Παρτιζάν και τον Ερυθρό Αστέρα υπήρχε η αίσθηση ενός ευρύτερου εθνικού πλαισίου, με κοινό εχθρό την Σερβία. Οπαδοί και των δύο ομάδων κατατάσσονταν στον στρατό και την αστυνομία πολεμώντας μαζί στον Πόλεμο της Κροατίας.

Ωστόσο, οι σχέσεις τους άλλαξαν με την ανεξαρτησία της χώρας το 1991. Έναν χρόνο αργότερα το κροατικό πρωτάθλημα ιδρύθηκε. Χάιντουκ και Ντινάμο, αποτελούν μαζί με τις Ριέκα και Όσιγεκ, τις μοναδικές ομάδες που δεν έχουν υποβιβαστεί, εδώ και 33 χρόνια. 

Μέρος της ιστορίας των δύο ομάδων, αποτελούν φυσικά και οι οργανωμένοι οπαδοί τους. Από τη μία η Torcida της Χάιντουκ Σπλιτ. Ιδρύθηκε το 1950 και θεωρείται μία από τις παλαιότερες οργανωμένες ομάδες οπαδών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το όνομα προέρχεται από την πορτογαλική λέξη «torcida» που σημαίνει «υποστηρικτής». Η ιστορία κρατάει από το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1950, όταν Κροάτες ταξίδεψαν στη Βραζιλία. 

Από την άλλη, τα… κακά παιδιά, οι Bad Blue Boys δημιουργήθηκαν στο Ζάγκρεμπ το 1986 και το όνομα τους, όπως μπορείτε να φανταστείτε, είναι εμπνευσμένο από την ταινία «Bad Boys», που είχε κυκλοφορήσει τρία χρόνια νωρίτερα. Το κίνημα τους αποτελείται από μέλη που προέρχονταν από διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας και με το πέρασμα του χρόνου επιβεβαίωσαν την «κακή φήμη» του ονόματός τους.

Οι Ultras και των δύο ομάδων μπορούν να θεωρούνται ακραίοι εθνικιστές και στο παρελθόν έχουν συσχετιστεί, με αρκετές ακροδεξιές φασιστικές συμπεριφορές σε ολόκληρη την ήπειρο. 

Η Κροατία είναι το ίδιο διχασμένη κοινωνικά, με τη Σερβία, τη Βοσνία και την Αλβανία, για παρόμοιους λόγους. Οι κοινωνικές αναταράξεις, ο πόλεμος και στη συνέχεια η φτώχεια, οδήγησαν τον κόσμο σε συνθήκες ανεξέλεγκτης βίας, με αποτέλεσμα αυτό να μεταφέρεται και στα γήπεδα ολόκληρων των Βαλκανίων. 

ΕΛΛΑΔΑ

Η Ελλάδα όπως και οι υπόλοιπες χώρες στα Βαλκάνια έχει περάσει από πολλά γεγονότα που είχαν άμεση επιρροή στο κοινωνικό σύνολο. Πόλεμοι, ολιγαρχικά καθεστώτα, οικονομική κρίση είναι κάποια από τα πολλά που βασανίζουν τη χώρα μας εδώ και δεκαετίες και όπως είναι φυσιολογικό και επακόλουθο έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία της, αλλά και τον αθλητισμό της. 

Δεν υπάρχει λόγος να καταγράψουμε ένα ένα τα ντέρμπι στη χώρα μας για να καταλάβουμε το τι συμβαίνει. Αρκεί να κοιτάξουμε στα θύματα που έχουμε θρηνήσει τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της οπαδικής βίας. 

Σε μια χώρα όπως η δική μας, που μέσα σε λιγότερο από 20 χρόνια έχει βιώσει πολλές περίεργες καταστάσεις, το ποδόσφαιρο δεν έμεινε ανεπηρέαστο. Από τον θάνατο του Άλκη Καμπανού, μέχρι εκείνον του Μάριου Ρούμπη, προ λίγων 24ώρων, τόσοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, χωρίς εξήγηση.

Φυσικά, δεν υπάρχει λογική πίσω από όσα συμβαίνουν τόσο στη χώρα μας, όσο και στις υπόλοιπες χώρες των Βαλκανίων. Η κοινωνία είναι βαθιά διχασμένη με όλα όσα συμβαίνουν και αρκετοί βρίσκουν τρόπο να ξεσπάσουν μέσω του γηπέδου, χωρίς να πρεσβεύουν απαραίτητα τα χρώματα και την ιστορία της ομάδας που εκπροσωπούν. 

Η οπαδική βία αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο που αφορά κάθε έναν μας ξεχωριστά. Στο χέρι μας είναι να αλλάξει η εικόνα και η κατάσταση τόσο εντός, όσο και εκτός γηπέδων. Η ανάγκη για την απόκτηση αθλητικής (και όχι μόνο) παιδείας είναι τεράστια. Άλλωστε, τα παιδιά στην κερκίδα, είναι η μόνη μας ελπίδα. Έτσι δεν είναι…;