Ο φόβος του λάθους στο τένις και η νοοτροπία των κορυφαίων

Ο φόβος του λάθους στο τένις αποτελεί μια ψυχολογική πρόκληση που οι ενήλικες αντιμετωπίζουν συχνότερα και εντονότερα από τα παιδιά.

Ο ενήλικας που παίρνει τη ρακέτα στα χέρια του ξεκινά με ενθουσιασμό, αλλά γρήγορα εμφανίζεται ένα γνώριμο συναίσθημα: φόβος μήπως γελοιοποιηθεί και άγχος μήπως κριθεί. Ο ασκούμενος είναι εκτεθειμένος σε κάθε μπαλα και σε καθε δισταγμό, το λάθος είναι εύκολα ορατό στο γήπεδο και η ψυχολογία μπαίνει στο παιχνίδι από την πρώτη προπόνηση.

Οι ενήλικες κουβαλούν μια κοινωνική πίεση μεγαλύτερη από τα παιδιά. Συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους, με επαγγελματίες στην τηλεόραση, με εικόνες του πώς «θα έπρεπε» να παίζουν. Θέλουν να ελέγχουν τα πάντα, ενώ η μπάλα πιθανά δεν υπακούει, ο ρυθμός χάνεται, τα πόδια και η ρακέτα δεν συνεργάζονται. Πολλοί φέρνουν μνήμες από το σχολείο ή τον αθλητισμό, όπου το λάθος γινόταν αιτία πειραγμάτων ή υποτίμησης. Η τελειομανία και οι αυξημένες προσδοκίες κάνουν το άγχος ακόμα πιο έντονο. Ο ενήλικας έχει συνηθίσει να τα καταφέρνει, να είναι ικανός, να ελέγχει το αποτέλεσμα. Όμως, στο γήπεδο βρίσκεται ξανά στο μηδέν, και αυτό το σκέλος της διαδικασίας που αφορά τη μάθηση μπορεί να προκαλέσει απογοήτευση και ανασφάλεια.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα παραδείγματα των κορυφαίων τενιστών είναι διδακτικά:

Ρότζερ Φέντερερ:

Κάθε πόντος και κάθε στιγμή είναι νέα ευκαιρία. Η ικανότητα να αφήνεις πίσω το προηγούμενο λάθος και να εστιάζεις στην επόμενη μπάλα είναι το κλειδί. Η κομψότητα και η αρμονία δεν είναι από μόνα τους αρκετά.

Ράφα Ναδάλ:

Τονίζει τον σεβασμό σε κάθε αντίπαλο και το πάθος σε κάθε πόντο. Η αποτυχία γίνεται μάθημα, και η συγκέντρωση στην επόμενη στιγμή δίνει δύναμη να συνεχίσεις.

Νόβακ Τζόκοβιτς:

Υπενθυμίζει ότι στο υψηλότερο επίπεδο όλοι έχουν καλό forehand/backhand, αλλά η διαφορά βρίσκεται στη νοοτροπία, την πειθαρχία και την ψυχολογική ανθεκτικότητα. Το τένις είναι παιχνίδι μυαλού.

Ένα χαρακτηριστικό των Big 3, είναι ότι δεν διαθέτουν τα πιο δυνατά χτυπήματα στο tour ούτε κέρδιζαν τεράστιο ποσοστό πόντων (54%), παρ’ όλα αυτά έσπασαν όλα τα ρεκόρ. Αυτό αποδεικνύει ότι η τεχνική ή η ταχύτητα δεν είναι αρκετά και η πραγματική διαφορά βρίσκεται στη νοοτροπία, τη στρατηγική, την αντοχή, τη συγκέντρωση και την ψυχολογική διαχείριση.

Κάρλος Αλκαράθ:

Eνσωματώνει τη φιλοσοφία «κερδίζω ή μαθαίνω». Κάθε λάθος είναι διδασκαλία, όχι ήττα, και η μάθηση κρατά τη διαδικασία θετική και δημιουργική.

Για τον ενήλικα στο γήπεδο, το μήνυμα θα πρέπει να είναι σαφές: κάθε λάθος δεν είναι αποτυχία, αλλά μέρος της εξελικτικής διαδικασίας. Η νοοτροπία, η πνευματική διαχείριση και η ανθεκτικότητα μετρούν περισσότερο από το τέλειο χτύπημα. Ο σεβασμός στον αντίπαλο, η αποδοχή της ατέλειας και η χαρά από τη διαδικασία καθιστούν την εμπειρία πλούσια και εποικοδομητική.

Ο ρόλος του προπονητή είναι καθοριστικός: δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον όπου το λάθος επιτρέπεται, αναλύεται και μετατρέπεται σε μάθηση. Δείχνει ότι κάθε πτώση είναι ευκαιρία, ότι η διαδικασία είναι πιο σημαντική από την τελειότητα, και ότι η ψυχολογία και η νοοτροπία είναι τα πιο σημαντικά εργαλεία του παίκτη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ενήλικας μπορεί να ξαναγίνει μαθητής, να δοκιμάζει, να γελά, να προχωρά και να φεύγει χαρούμενος από κάθε προπόνηση.

Η ουσία του τένις είναι ότι το πραγματικο κέρδος δεν βρίσκεται στο άψογο χτύπημα ή στη νίκη, αλλά στην ικανότητα να συνεχίζει, να μαθαίνει, να απολαμβάνει τη διαδικασία και να διαχειρίζεται με ωριμότητα το φόβο του λάθους. Ο έλεγχος των συναισθημάτων και η ανοχή στην αποτυχία είναι θεμελιώδης αρχή για την εξέλιξη του αθλητή.

• Ο Γιώργος Πίστας είναι γυμναστής, απόφοιτος ΤΕΦΑΑ με ειδικότητα στο τένις. Έχει κάνει μεταπτυχιακό στις Αθλητικές Σπουδές στις Κοινωνικές Επιστήμες. Επίσης, έχει μεταπτυχιακή εξειδίκευση στην Αθλητική και τη Σχολική Ψυχολογία. Το 2016, βραβεύτηκε ως ο πιο αποτελεσματικός παίκτης τένις στα Tennis Awards, μια εκδήλωση υπό την αιγίδα της UNESCO Πειραιώς και Νήσων.