Κατάθλιψη (αυτή η μάστιγα) και αθλητισμός (Part 1)

Πόσο κοντά μας είσαι πλέον; Πόσο πολύ μας έχεις πλησιάσει; Πόσο «ζωή μας» έγινες; Αλλά πόσο -πλέον- ΔΕΝ ΣΕ ΦΟΒΟΜΑΣΤΕ;

Κατάθλιψη. Μια λέξη που τρομάζει. Μια κατάσταση που ταλαιπωρεί. Ανάλογα με τη μορφή της, άλλους λιγότερο, άλλους περισσότερο. Άλλους ακραία. Άλλους βασανιστικά. Αφοπλιστικά. Στη βαριά της μορφή, ορισμένους τους αναγκάζει ακόμα και σε τόσο μαύρες σκέψεις όσο ο θάνατος.

Έκανα χρόνια να παραδεχτώ την (κατά)θλίψη μου. Βλέπεις σύμφωνα με τον κόσμο, είμαι η χαρά της ζωής. Η ψυχή της παρέας. Και για τους πολλούς, ανήκω στην κατηγορία γυναικών του «τι ανάγκη έχεις εσύ;» Όλα αυτά η αλήθεια είναι πως δε σε βοηθούν να δεις καθαρά το πρόβλημα. Το μυαλό και η καρδιά όμως δε συγχωρούν. Και χρησιμοποιούν το σώμα. Το βάζουν να σου στέλνει σήματα …καπνού. Σου στέλνουν τις κρίσεις πανικού για να σε «βοηθήσουν» να το δεις. Να μην εθελοτυφλείς. Σου δίνουν το σήμα, πως πρέπει κάτι να κάνεις, γιατί δεν θα μπορείς για πολύ ακόμα να εθελοτυφλείς …ατιμώρητος. Εμένα μου τις έστελνε αρκετές φορές μέσα στην ημέρα. Μπορεί και τρεις. Είχα εξαντληθεί. Με αποτέλεσμα να είμαι δυσλειτουργική στη δουλειά μου. Τα λίγα λεπτά εκφώνησης του δελτίου ήταν για μένα εφιάλτης μιας αιωνιότητας. Μέχρι που αναγκάστηκα να απέχω από τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις για ένα διάστημα. Στα «ντουζένια» τους με ανάγκαζαν να μην μπορώ να βγω από το σπίτι μου από τρόμο μήπως μου επιτεθεί πάλι το «τέρας». Με οδήγησαν αρκετές φορές στο νοσοκομείο. Οι κρίσεις πανικού για όποιον δε γνωρίζει, έχουν την αίσθηση του θανάτου. Σου προκαλούν ακριβώς τον ίδιο φόβο. Τελειώνει ο αέρας. Πονάει το στήθος σου. Έχεις έντονη ταχυκαρδία. Σε λούζει κρύος ιδρώτας. Έχεις σπασμούς. Νομίζω πως μόνο όποιος το έχει ζήσει έστω και για μία φορά (εύχομαι καμία) μπορεί να καταλάβει…

Δεν θα ήθελα να πω περισσότερα για την προσωπική μου εμπειρία. Όλη αυτή η διαδικασία, μου έκανε καλό. Διάβασα πολύ. Το επικοινώνησα. Ξεκίνησα ψυχοθεραπευτική διαδικασία στην οποία βρίσκομαι ακόμα και σήμερα. Ο λόγος που έκανα αυτόν τον πρόλογο, είναι για να καταλάβετε πως σε αυτό το κείμενο, δεν κρατώ «αποστάσεις». Είμαι μέσα…

Η κατάθλιψη μας αφορά όλους. Δεν κάνει διακρίσεις. Δεν μας χωρίζει σε πλούσιους και φτωχούς. Σε μικρούς και μεγάλους. Σε γυναίκες και άντρες. Σε πρωταθλητές και ερασιτέχνες. «Πετυχημένους» ή μη. Είναι ικανή να μας «καταπιεί» όλους.

Στην Ελλάδα παραμένει ταμπού. Και δύσκολα μπορεί στο μυαλό και στη συνείδησή μας να συνδυαστεί ο αθλητισμός με την κατάθλιψη. Κι όμως. Όλο και περισσότεροι αθλητές μιλούν γι’ αυτό. Πρόσφατα, και προς τιμήν του, ο αρχηγός της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου, Τάσος Μπακασέτας, όταν παρέλαβε το βραβείο του, ως ο Καλύτερος Έλληνας Παίκτης του εξωτερικού, μίλησε ανοιχτά γι’ αυτό που πέρασε. «Η μεγαλύτερη προσωπική νίκη, είναι να βρεις τον εαυτό σου. Μια επίπονη διαδικασία στην οποία καλείσαι να πιστέψεις στη δύναμή σου, ακόμα κι όταν σε κυριεύουν οι μεγαλύτερες φοβίες σου. Μια συνεχής εσωτερική πάλη με την ανασφάλεια, τον εγωισμό, το στρες, τις απαιτήσεις. Η κατάθλιψη δεν (θα έπρεπε να) είναι ταμπού. Είναι μια πραγματικότητα. Κανείς δεν είναι τέλειος ή έχει τον απόλυτο έλεγχο. Προφανώς ούτε εμείς που απλώς παίζουμε ποδόσφαιρο». Η δήλωση αυτή του Τάσου, είχε βαρύνουσα σημασία για πολλούς λόγους. Κυρίως γιατί εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή που τα φώτα ήταν στραμμένα πάνω του για να μιλήσει για κάτι τόσο σοβαρό, απευθυνόμενος σε ένα κοινό που κατά βάση αποτελείται από νεολαία. Μια νεολαία που ταλανίζεται από χίλιες δυο πιέσεις, αγωνίες, ανασφάλειες. Μια νεολαία που βάλλεται συνεχώς. Δοκιμάζει τις αντοχές της, και την έχουν κάνει να πιστεύει πως τίποτα δεν μπορεί. Πως για τίποτα δεν είναι ικανή. Μια νεολαία που της έχουν απαγορεύσει το «όνειρο». Ο Τάσος τους έδειξε πως το «θαύμα» είναι εφικτό. Γιατί το «θαύμα» είμαστε εμείς. Ο Τάσος πέρασε κατάθλιψη. Πλέον είναι ο αρχηγός της εθνικής ομάδας. Είναι ο καλύτερος Έλληνας ποδοσφαιριστής του εξωτερικού. Και το πιο σημαντικό, ένα ζωντανό παράδειγμα για τα νέα παιδιά. Πολύς κόσμος την παραδοχή της κατάθλιψης την συνδυάζει με «αδυναμία». Για τους άνδρες είναι μάλιστα είναι ακόμα πιο δύσκολο, καθώς πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως μειωμένος ανδρισμός. Η κοινωνία βλέπεις... Τους θέλει «δυνατούς». Αγαπημένη πουτάνα κοινωνία, σου έχω νέα. Οι άνδρες είναι άνθρωποι. Έχουν συναισθήματα. Και αυτό είναι που τους κάνει δυνατούς. Γιατί αποφασίζουν να παλέψουν με τους δαίμονές τους και όχι να κάνουν πως δεν τους βλέπουν.

Πριν από λίγο καιρό, τον περασμένο Αύγουστο, ο Εμμανουήλ Καραλής, ετών 23, πρωταθλητής στο άλμα επί κοντώ και 4ος Ολυμπιονίκης στο Τόκιο, μετά τον αποκλεισμό του από τον τελικό στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα στο Μόναχο, προέβη σε μία σπαραχτική, κατά τη γνώμη μου ανάρτηση. Αναλογικά πάντα με το νεαρό της ηλικίας του. «Μετά από τραυματισμό στη σεζόν του κλειστού στίβου, ακολούθησε μια σειρά συμβάντων που μείωσαν το ηθικό μου. Για πρώτη φορά φέτος, έπαθα κρίση πανικού κάτι που, κατά συνέπεια, με βύθισε στο άγχος και την κατάθλιψη. Για αρκετό διάστημα, πίεσα τον εαυτό μου πολύ σκληρά για να αντιστρέψω αυτή την κατάσταση, αλλά αυτό χειροτέρεψε τα πράγματα και, δυστυχώς, ο «κακός» Μανόλο κυριάρχησε. Πίεσα τον εαυτό μου να συνεχίσω τη σεζόν και να προσπαθήσω να είμαι θετικός και να χαίρομαι κάθε διοργάνωση, όπως κάνω, αλλά πάντα ένιωθα χαμένος και δίχως κίνητρο. Είμαι κουρασμένος και νιώθω πλήρως εξαντλημένος. Σταματάω εδώ τη σεζόν. Χρειάζομαι ξεκούραση και να επικεντρωθώ στην ψυχική μου υγεία για λίγο. Πρέπει να κάνω ένα βήμα πίσω και να κάνω ένα διάλειμμα για να επανακτήσω το χαμόγελό μου».

Είμαι ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΟΣ. Πως ηχεί αυτή η κουβέντα του στην ψυχή μου. Πόση κούραση μπορεί να κουβαλάει ένα παιδί 23 χρονών για να φτάσει σε αυτό το σημείο; Σας απαντώ, ΠΟΛΛΗ. Κουράστηκε να πρέπει να ανταποκρίνεται συνεχώς στις τόσο υψηλές απαιτήσεις. Κουράστηκε να πρέπει να ικανοποιεί τις προσδοκίες όλων. Κουράστηκε να είναι μόνιμα καλός. Κουράστηκε να ξεπερνάει συνεχώς τα όρια του. Κουράστηκε από την αυστηρή κριτική. Κουράστηκε να τον εγκαταλείπουμε εμείς οι υπόλοιποι στην «αποτυχία». Υπάρχει ένα μπέρδεμα. Πολλές φορές, συνδυάζουμε τη νίκη με την αξία μας ως άνθρωποι. Και αυτό πονάει πολύ. Γιατί κάθε στραβοπάτημα, φαντάζει σα μικρός θάνατος.

Ένιωσα υπερηφάνεια για το συγκεκριμένο παιδί. Γιατί τυχαίνει να το γνωρίζω χρόνια. Ξέρω πολύ καλά τις θυσίες και την προσπάθεια που έχει καταβάλει. Όχι μόνο εντός ταρτάν. Αλλά και εκτός, αν αναλογιστεί κανείς το πόσο σκληροί και ρατσιστές μπορούμε να γίνουμε από τον καναπέ μας. Ακόμα και απέναντι σε ένα παιδί. Ένιωσα υπερηφάνεια, που είχε το σθένος να μοιραστεί αυτό που περνάει, και να βρει τη δύναμη γι΄ αυτό το πίσω βήμα. Που εγώ δεν θα το χαρακτήριζα «πίσω». Αλλά βήμα προς τα μέσα. Γιατί καμιά φορά το «αδιέξοδο», λειτουργεί λυτρωτικά. Όταν δεν υπάρχει άλλος δρόμος, το μόνο που μπορείς να κάνεις, είναι στραφείς σε σένα. Να κάνεις βήμα ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΣΑ. Ίσως το πιο σπουδαίο από όλα. Πόσο σίγουρη είμαι πως θα επιστρέψει και θα χαίρεται με την ψυχή του αυτό που αγαπάει…

Ο Μπρούνο Τσιρίλο, έχει «γράψει» τη δική του, ξεχωριστή ιστορία και στα ελληνικά γήπεδα, όπου για χρόνια αγωνίστηκε με την ΑΕΚ και τον ΠΑΟΚ. Ο Ιταλός κρέμασε τα παπούτσια του το 2015. Δεν περίμενε όμως πως θα έδινε πολύ πιο σκληρούς «αγώνες» στη συνέχεια. «Κατάθλιψη και κρίσεις πανικού. Είμαι εδώ να σας διηγηθώ ότι σιγά-σιγά και μετά από μία μεγάλη προσπάθεια, βγαίνω από κάτι που δεν εύχομαι ούτε στον χειρότερο εχθρό μου. Άλλαξε η ζωή μου. Έχασα όλες τις βεβαιότητές μου, φοβόμουν να κάνω οτιδήποτε, έκανα παράλογες σκέψεις και χωρίς να το θέλω, θα έχω πληγώσει άτομα κοντινά σε εμένα γιατί δεν ήμουν πια ο εαυτός μου. Δηλώνω ότι δεν έκανα αυτή την ανάρτηση για να μαζέψω followers και να πάρω likes. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου. Για εμένα είναι μία απελευθέρωση. Μία νέα ημέρα και πάνω απ' όλα είναι ένα ΜΗΝΥΜΑ σε όλους όσοι βρίσκονται ή βρέθηκαν στην ίδια κατάσταση με εμένα. Μην εγκαταλείπετε τη μάχη. Να είστε δυνατοί. Παλέψτε. Ζητείστε βοήθεια και κυρίως όποιος είναι δίπλα στο άτομο που έχει πρόβλημα να ψάξει να καταλάβει τι συμβαίνει και να βοηθήσει».

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και παρουσιάστηκε το 2013 στο 13ο Παγκόσμιο Συνέδριο Αθλητικής Ψυχολογίας στην Κίνα (Patsou, E., Psychountaki, M., Stavrou, N.Α., Karteroliotis, K.) μεταξύ 110 αθλητών Ολυμπιακού και Παγκόσμιου επιπέδου από διάφορα αθλήματα και αφορούσε και στα δύο φύλα, βρέθηκε ότι εκείνοι οι οποίοι δεν είχαν προετοιμαστεί για τον τερματισμό της καριέρας τους βίωσαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους σε σχέση με τους αθλητές που είχαν δουλέψει συναισθηματικά πάνω στον τομέα αυτό. Είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των καταγεγραμμένων περιστατικών όπου οι αθλητές κατέφυγαν στην χρήση χαπιών, αλκοόλ και ουσιών. Δυστυχώς δεν είναι μικρός, επίσης, ο αριθμός των αυτοκτονιών μέσα στην αθλητική οικογένεια εξαιτίας της κατάθλιψης ή κάποιας άλλης ψυχικής διαταραχής στην οποία δεν δόθηκε η απαραίτητη σημασία.

Σίγουρα, η περίπτωση του Ρόμπερτ Ένκε, ο οποίος έβαλε τέρμα στη ζωή του, το Νοέμβριο του 2009, θα μείνει χαραγμένη για πολλά χρόνια στη μνήμη των φίλων του ποδοσφαίρου. Μια εβδομάδα μετά την αυτοκτονία του Ένκε, ο Γιόζιπ Σίμουνιτς, σε μια συνέντευξη του στην γερμανική εφημερίδα «Bild» έγινε ο πρώτος εν ενεργεία ποδοσφαιριστής που παραδέχθηκε ότι έπασχε από κατάθλιψη. «Θα πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι οι αθλητές είναι άνθρωποι από σάρκα και αίμα, όπως ο οποιοσδήποτε άλλος. Έχουμε και εμείς αδυναμίες».

Έπειτα η λίστα έγινε τεράστια… Αντρές Ινιέστα, Πολ Γκασκόιν, Ρόι Κιν, Σεμπάστιαν Ντάισλερ, Αμάντα Μπέαρντ (επτά φορές ολυμπιονίκης στην κολύμβηση), Άλισον Σμιτ (οκτώ φορές ολυμπιονίκης στην κολύμβηση), Σερένα Γουίλιαμς (κάτοχος 23 τροπαίων Grand Slam στο τένις), Όσκαρ ντε λα Χόγια (Χρυσός ολυμπιονίκης στο μποξ), Ίαν Θορπ (πέντε φορές χρυσός ολυμπιονίκης στην κολύμβηση). Και συνεχίζεται…

P.S. Αγαπημένη, Ναόμι Οσάκα. Είσαι ένα κεφάλαιο μόνη σου. Στο επόμενο blog…

σ.σ. Ευχαριστώ πολύ την Φρόσω Πατσού, Ph.D. ψυχολόγο, με ειδίκευση στην Αθλητική Ψυχολογία και επιστημονική συνεργάτιδα της εθνικής ομάδας στίβου, για τα στοιχεία των ερευνών που μου παραχώρησε.